Pisałam już o tym czym jest niepełnosprawność jak jest postrzegana i jak się z nią „obchodzić” w poprzednich wpisach o niepełnosprawności ruchowej i niepełnosprawnościach sensorycznych. Teraz chciałabym Sama nie wiem czemu tak długo zwlekałam z poradnikiem odnośnie osób niepełnosprawnych intelektualnie.
W preambule Konwencji Organizacji Narodów Zjednoczonych o Prawach Osób Niepełnosprawnych. czytamy, iż:
niepełnosprawność, jest pojęciem ewoluującym i że niepełnosprawność wynika z interakcji między osobami z dysfunkcjami, a barierami wynikającymi z postaw ludzkich i środowiskowymi, które utrudniają osobom niepełnosprawnym pełny i skuteczny udział w życiu społeczeństwa, na zasadzie równości z innymi osobami.
To najnowsza definicja niepełnosprawności. Zwraca uwagę nie tylko na ograniczenia fizyczne i mentalne człowieka, ale przede wszystkim na jego możliwości funkcjonowania w środowisku.
Kogo nazywamy niepełnosprawnym intelektualnie?
Zgodnie ustaleniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), niepełnosprawność intelektualna oznacza*:
znacznie poniżej przeciętnego obniżenie poziomu funkcjonowania intelektualnego oraz wyraźnie osłabione zdolności do przystosowania się do życia społecznego (tzw. zachowanie przystosowawcze), występujące u danej osoby przed 18 rokiem życia.
Naukowcy podkreślają, że tylko wtedy można osobę uznać za niepełnosprawną intelektualnie, jeśli wszystkie trzy czynniki występują u niej jednocześnie.
Co to oznacza w praktyce? To że osobą niepełnosprawną intelektualnie nie jest np. człowiek źle przystosowany do pełnienia różnych ról w społeczeństwie, ale mający iloraz inteligencji w granicach normy lub powyżej. Nie jest także nią osoba z niższym ilorazem inteligencji, dobrze zaadaptowana społecznie.
Rodzaje niepełnosprawności intelektualnej:
Za osobę z niepełnosprawnością intelektualną uważamy tak, która w teście IQ Wechslera uzyskała poniżej 70 punktów:
stopień lekki – 69 – 55 IQ Wechslera.
Najczęściej spotykana forma niepełnosprawności, wynosi około 85% rozpoznań. Osoby niepełnosprawne intelektualnie w stopniu lekkim są samodzielne i potrafią funkcjonować w społeczeństwie. Mogą pracować, jednakże mają trudności z podejmowaniem decyzji dlatego nie powinny wykonywać zawodów w których własnie tego się wymaga. Powodem tego jest fakt iż nie osiągnęły etapu myślenia abstrakcyjnego w rozwoju poznawczym. Życie rodzinne przebiega bez trudności. Funkcjonują na poziomie 10-12 latków.
stopień umiarkowany – 54 – 35 IQ Wechslera.
Około 10% z wszystkich 4 typów niepełnosprawności intelektualnej to stopień umiarkowany. Do 9 roku życia rozwój dziecka jest prawidłowy, poza trudnościami w nabywaniu reguł społecznych. Dzieci mają problemy ze zrozumieniem czym jest lojalność, współdziałanie itp. Charakteryzuje ich również niezręczność fizyczna i powolny rozwój motoryczny. Osoby takie są w stanie nabyć umiejętności samoobsługowych, orientują się w dobrze znanym terenie. Najczęściej pracują w zakładach pracy chronionej. Ich funkcjonowanie można porównać do dziecka w wieku 6-9 letniego.
stopień znaczny – 34 – 20 IQ Wechslera
Objawy opóźnienia rozwoju psychofizycznego występują około 4-5. Mogą być samodzielne w czynnościach samoobsługowych, można wyuczyć ich drobnych czynności domowych. Nie są zdolne do nauki żadnego zawodu. Nie przekraczają wieku umysłowego dziecka w normie intelektualnej w wieku 3-6-lat.
stopień głęboki – poniżej 20 IQ Wechslera
Osoby u których rozpoznano niepełnosprawność intelektualną w stopniu głębokim, mogą opanować tylko najprostsze czynności samoobsługowe. Zazwyczaj wraz z upośledzeniem w stopniu głębokim występują ciężkie wady neurologiczne i fizyczne. Potrzebują całodobowej opieki. Ich poziom intelektualny nie przekracza wieku umysłowego trzyletniego dziecka.
Jak się zachować w kontakcie z osobą niepełnosprawną intelektualnie?
Zasady są właściwie takie same. Pamiętać należy przede wszystkim o zachowaniu szacunku wobec takiej osoby.
- Jeśli mamy do czynienia z dorosła osobą zwracamy się zawsze formą grzecznościową Pan/Pani. Chyba że wyraźnym życzeniem osoby z niepełnosprawnością intelektualną jest żeby mówić jej po imieniu.
- Zapytaj! zanim zdecydujesz się pomóc – to jest sztandarowa zasada w kontaktach z osobami z każda niepełnosprawnością. Najpierw pytaj, potem działaj. Osoby z niepełnosprawnością intelektualną w nowym nieznanym im wcześniej miejscu i wśród osób, które widza po raz pierwszy mogą się czuć zagubione. Nawet jeśli środowisko w którym są jest im znane zazwyczaj potrzebują trochę więcej czasu żeby odpowiedzieć na zadane pytanie. Daj jej ten czas.
- Nie decyduj! Mów o skutkach, podpowiadaj, ale nie podejmuj za nią decyzji. Wyjaśniaj dlaczego nie możesz zgodzić się na jej prośbę. Tłumacz, dlaczego to robisz np. ze względu na jej bezpieczeństwo.
- Osoby z niepełnosprawnościami posiadają swoją strefę intymną pisałam o tym szerzej w tym wpisie nie możesz jej przekraczać. Dotykanie, klepanie po plecach, chwytanie za dłoń bez pozwolenia może być niemiłe. Zdarzają się też odwrotne sytuacje, kiedy osoba z niepełnosprawnością intelektualną przekracza Twoja strefę intymną. Jeśli sobie tego nie życzysz powiedz o tym w jasnym przekazie.
- Mów do osoby nie do opiekuna. W czasie rozmowy zwracaj się bezpośrednio do niej nie poprzez opiekuna. Czasami zdarzają się nadopiekuńczy rodzice, którzy dominują w rozmowie i chcą odpowiadać za dziecko, które może mówić. Ja zawsze zadaję pytanie jeszcze raz i czekam na odpowiedź osoby, która pytam „olewając” rodzica.
- Komunikuj się prostymi zdaniami. Żeby zostać dobrze zrozumianym mów prostymi zdaniami i pytaj czy jesteś rozumiany. Czasami osoby z niepełnosprawnością intelektualną, aby zadowolić rozmówcę, udzielają mu takich odpowiedzi, których on – ich zdaniem – oczekuje. Jeśli podejrzewamy, że mogła zaistnieć taka sytuacja, wtedy możemy zweryfikować jej odpowiedź pytając po jakimś czasie o to samo innymi słowami.
- Nie rozumiesz, poproś o powtórzenie. Mowa niektórych osób z niepełnosprawnością intelektualną jest niewyraźna, nie bój się, że nie rozumiesz, poproś o powtórzenie.
- Szanuj prawo do prywatności. Ta zasada również obowiązuje we wszystkich niepełnosprawnościach. Zanim dobrze nie poznasz osoby z niepełnosprawnością intelektualną (lub z inną niepełnosprawnością) nie zadawaj jej zbyt osobistych pytań. Zdarzają się też, że osoby niepełnosprawne są bardzo rozmowne i same bez pytania opowiadają historię swojej choroby i życia na pierwszym spotkaniu. Jeśli dla Ciebie taki temat jest krępujący, bądź nieinteresujący lub po prostu Cię męczy. W takiej sytuacji możesz zachować się asertywnie i wrócić do przewodniego tematu rozmowy zadając pytania nakierowujące.
Pamiętaj, że niepełnosprawność intelektualna nie jest chorobą, ale stanem umysłu** który wynika z powodu uszkodzenia lub nieprawidłowej budowy ośrodkowego układu nerwowego
#jakpomoczebyniezaszkodzic
Najlepsza zasada, to że zawsze trzeba zachowywać się wobec drugiego człowieka z odpowiednim dla niego szacunkiem:)
Bardzo się cieszę z tego wpisu. Czasem człowiek nie wie, jak się zachować i nie strzelić gafy. Ja mam na to sposób- po prostu zachowuję się normalnie jak w stosunku do każdego. Nie mam jakichś specjalnych zachowań wobec osób niepełnosprawnych intelektualnie. Czasem mam takich pacjentów (jestem pielegniarką) i zwracam się do nich pan/pani – co ciekawe, zawsze, ale to zawsze spotykam się ze zdziwieniem.
Nigdy nie rozmawiałam z taką osobą ale na przyszłość warto wiedzieć jak się zachować. Myślę że ten wpis jest bardzo pomocny! Przeczytałam dokładnie i postaram się zapamiętać wszystkie rady.
Każdego człowieka należy traktować z szacunkiem 🙂
Bardzo, bardzo dobry wpis, który powinien stać się częścią edukacji obywatelskiej. Wiele osób wykazuje powściągliwość w kontaktach z osobami niepełnosprawnymi, nie z ignorancji, a właśnie z niewiedzy. Ludzie często nie wiedzą, jak reagować w bezpośrednich kontaktach. Tylko nikt o tym nie mówi. Ty dajesz wspaniały, bardzo cenny instruktaż, choć wiele zawartych w nim wskazówek jest po prostu intuicyjna.
Mega trudny, ale bardzo ważny temat. Naprawdę wspaniałe porady, które pomogą uniknąć krępujących sytuacji, czy przypadkowego obrażenia kogoś.
Nigdy nie rozmawiałam z taka osobą, ale to ciężki temat. Ciągle boimy się, żeby nie urazić, nie zachować sie głupio w takich kontaktach. Cenne rady
Dziękuję za ten wpis! Generalnie nie miałam zbyt wiele kontaktów z osobami niepełnosprawnymi i nawet przy kimś, kto jest niepełnosprawny fizycznie nie zawsze wiem, jak się zachować: co dana osoba jest w stanie zrobić bez mojej pomocy, a co nie- bo nie chcę wciskać swojej pomocy na siłę i robić z kogoś bardziej niepełnosprawnego niż jest… A z osobami niepełnosprawnymi fizycznie to jeszcze trudniejsza historia.
Bardzo ważny wpis, dla tak trudnego tematu!
Bardzo dobrze , że to napisałaś. Ale czemu test IQ ma decydować o inteligencji człowieka?? Mamy różne rodzaje inteligencji, nie tylko matematyczną. Ja po kilku próbach testu IQ podejrzewam, że osiągnęłabym wynik 10 – jakby dobrze poszło 🙂
Co do samych opiekunów osób niepełnosprawnych intelekt. zastanawiała mnie zawsze jedna rzecz: czemu ubierają swoich podopiecznych tak, że tak powiem: kretyńsko? Taki człowiek i tak skazany jest na ośmieszenie w społeczeństwie; zawsze mnie to jakoś zniesmaczało gdy rodzice ubierali swoje niepełnosprawne fizycznie lub intelektualnie dzieci, jak gdyby i tak nie zasługiwały na nic lepszego.
Test Wechslera mierzy nie tylko inteligencję „matematyczną”. 🙂 Są tam na przykład pytania o wyjaśnienie pojęć albo sprawdzanie wiedzy o to kim była jakaś znana postać.
Fantastyczny i potrzebny wpis! W kontakcie z osobami niepełnosprawnymi zdarzają się momenty, kiedy nie wiadomo, jakie zachowanie będzie odpowiednie.
Streściłbym to tak: zachowuj się normalnie, bądź człowiekiem.
Ostatni raz miałam kontakt z osobą niepełnosprawną intelektualnie w dzieciństwie. W sanatorium. Koleżanka z pokoju zawsze szła na drugi oddział po chorego chłopca i się z nim bawiła i opiekowała się nim. Miałyśmy 10 i 12 lat. On był taki szczęśliwy z nami, śmiał się, przytulał nas. Z tego co pamiętam rozmawiałyśmy z nim jak z młodszym dzieckiem. Do końca życia będę pamiętała jego szczery śmiech.
Dobrze, że ten wpis 🙂 Rzucam go dalej w świat.
Nie za często, ale jednak kontakt z osobami niepełnosprawnymi intelektualnie mamy. Bardzo ważny temat poruszyłaś, bo często nie wiadomo jak się zachować czy w jaki sposób mówić. Miałem już takie sytuacje i faktycznie nie jest to łatwe. Dobry poradnik 🙂
Świetny tekst. Ja miałam styczność z osobami niepełnosprawnymi z racji, że moi rodzice zawodowo pracują z dziećmi niepełnosprawnymi, dużo mnie to nauczyło
Bardzo pomocne wskazówki. Miałam kiedyś przyjemność pracować na obozie letnim dla osób niepełnosprawnych psycho-fizycznie w Stanach. Pierwszy turnus był poprzedzony intensywnym kursem dla nas-opiekunów i wszystkie punkty, które znajdują się w tekście powyżej się w nim znalazły. Szczególnie zwróciło wtedy moją uwagę to, jak dużą świadomość swoich praw i swoich granic mają osoby niepełnosprawne w Stanach.
Super podsumowanie zasad! Niestety często nie wiemy jak się zachować „dobrze” mimo najlepszych chęci!
Zawsze mi brakowalo takiego poradnika! Miło, że na niego trafiłam 🙂
Jasno i konkretnie. Jak to U Ciebie Rene!
Bardzo dobry tekst:) Mam brata niepełenosprawnego intelektualnie w stopniu znacznym, więc doskonale zdaję sobie sprawę, że ludzie nie wiedzą jak się zachowywać względem takich osób, nieraz byłam świadkiem takiej sytuacji. Zdecydowanie częściej zdarzają sie sytuacje, w których to osoba niepełnosprawna przekracza strefę intymną i chcę się przytulać, klepac po ramieniu, czy cały czas zadawać pytania, często powtarzać się. Najważniejsze, to traktować je z szacunkiem, poświęcać uwagę gdy tego potrzebują i w miarę możliwości zachowywać się normalnie, ale z uwzględnieniem faktu, że jest to osoba chora. Bo jakby ktoś zdrowy pytałby się mnie o coś 10 razy, to bym się wkurzyła, a z osobą niepełnosprawną jestem w stanie odpowiadać na to pytanie tyle razy ile będzie trzeba.
Byłam kiedyś wolontariuszką na Warsztatach Terapii Zajęciowej dla Osób Niepełnosprawnych. Jedna niepełnosprawna Pani w wieku ok 40-50 lat, która niemówiła i miała nie do końca sprawne dłonie, narysowała mój portret z pamięci (nie pozowałam), gdzie każdy kto raz mnie widział rozpoznałby, ze chodziło o mnie (kręcone włosy, okulary). To była chyba najbardziej wzruszająca chwila w moim życiu. Portret mam do dziś, mimo, że to byłoa dawno temu:)
Bardzo ważny wpis, dużo się dowiedziałam.
Dobrze, że o tym piszesz. Ja ogromnie ubolewam nad faktem, że nie uczy się tego w szkole. W klasie, u jednego z moich dzieci, jest dziecko z zespołem Aspergera (wiem, że to nie niepełnosprawność), ale trwało półtora roku niż wywalczyliśmy serię spotkań z psychologiem, który miał za zadanie przekazać dzieciom przede wszystkim jak obcować z koleżanką/kolegą.
Dzięki za ten wpis, w jasny sposób systematyzuje podstawowe informacje o niepełnosprawności i o komunikacji. Będę o tym pamiętać w moich kontaktach z osobami niepełnosprawnymi!
Poczułem się trochę, jakbym czytał swój licencjat, ale wszystkim tym, którzy za bardzo nie wiedzą z czym się je niepełnosprawność intelektualną polecam ten wpis!
Wydaje mi się, że osoby niepełnosprawne psychicznie napawają ogół społeczeństwa – często niesłusznie (bo niepełnosprawni w ogóle nie powinni budzić jakiś dziwnych emocji) – większą, hm, konsternacją, niż osoby niepełnosprawne fizycznie. Dlatego super, że piszesz o takich rzeczach. I bardzo podoba mi się ikonografika podsumowująca 😉
Nie ma czegoś takiego jak niepełnosprawność psychiczna. 😉 Można co najwyżej mówić o chorobach psychicznych. A nawet osoba chorująca ma sprawną psychikę.
Tak tak, chodziło mi oczywiście o intelektualną, taki niefortunny skrót myślowy, poprawiłam 😉
bardzo dobry wpis…wiele osób powinno przeczytać…często brak akceptacji, złe podejście wynika z niewiedzy. Dziekuję Ci
Wykluczające te definicje. Niepełnosprawność intelektualną można nabyć po 18 roku życia. Można mieć uraz mózgu lub demencję i IQ drastycznie spada. SV stosuje się przecież również do takich osób. Jak zwykle urzędnicy się nie spisali. Mój lekarz zawsze mówi, że tak to jest, kiedy to urzędnicy, a nie lekarze, układają przepisy.
Post bardzo ważny, jeśli się weźmie wszystkich niesprawnych umysłowo pod uwagę, a nie tylko tych z definicji. Nigdy nie wiadomo, kogo się spotka. Warto być przygotowanym.
Bardzo ważne, co napisałaś:
do osób dorosłych mówić Pan, Pani. Niestety osoby z niepełnosprawnością intelektualną traktuje się jakby były dziećmi, niezależnie od wieku.
Mów do osoby – nie do opiekuna – jakże często nie zauważa się osób z niepełnosprawnością intelektualną. Mówi się o nich, ale nie do nich, a przecież mimo swojej niepełnosprawności wiele rozumieją.
Dziękuję Ci gorąco za tę notkę! Dużo mi rozjaśniła.